narcystyczna struktura charakteru

Narcyzm występuje właściwie w każdej adaptacji charakterologicznej, zatem cechy narcystyczne można zauważyć (w różnym stopniu) w każdej strukturze charakteru wykształconej w trakcie fazy indywiduacji (czyli fazy ponownego zbliżenia). Jak pisze S.M. Johnson narcyzm to uogólniona trudność dotycząca wszystkich struktur charakteru powstałych przed i w trakcie fazy ponownego zbliżenia.
Rozgranicza on narcyzm "wąski", czyli wzorzec adaptacyjny, w którym najistotniejszy problem stanowią samoocena i integralność, od szerszego znaczenia narcyzmu jako problemu nakładajacego się na inne struktury charakteru.
Narcyzm "wąski" wiąże się z trudnościami procesu separacji - indywiduacji fazy ponownego zbliżenia. Jednostka musi na tym etapie zintegrować doświadczenia symbiozy i wielkościowości z ograniczeniami otaczającej rzeczywistości. Otoczenie powinno wspierać dziecko w tych zmaganiach i akceptować przejawy jego prawdziwego self.  
Nie bądź tym, kim jesteś, bądź tym, kim ja chcę abyś był. To, kim jesteś, roczarowuje mnie, zagraża mi, złości mnie i nadmiernie pobudza. Bądź tym, kim chcę, abyś był, a będę cię kochał.
Taki przekaz natomiast może skutkować pojawieniem się rany narcystycznej. Brak wspierającego odzwierciedlania powoduje, iż jednostka wykształca kompensacyjne fałszywe self, blokując prawdziwą autoekspresję.
Jeśli rodzic nie pozwala dziecku na "kateksję narcystyczną"*, to może to doprowadzić do zranienia. Po fazie ćwiczenia dziecko na powrót potrzebuje zbliżenia z obiektem pierwotnym, by móc odpowiednio przejść okres godzenia się ze swoja odrębnościa, bezsilnością i podatnością na zranienie. Zadaniem rodzica jest pozwolić dziecku na narcystyczną kateksję, czyli wykorzystanie siebie w procesie godzenia przez nie trudnych konfliktów wewnętrznych. Taki rodzic będzie dawał dziecku przekaz: akceptuję cię takim, jaki jesteś, jesteś w porządku.
Można mówić tutaj o dwóch obrazach etiologicznych. Pierwszy związany jest z tym, iz dziecko nie zaspokaja wygórowanych ambicji rodzica, który w efekcie pozbawia je miłości, akceptacji i odzwierciedlenia. Dziecko, chcąc zatrzymać przy sobie rodzica i zdobyć jego szacunek, włoży wszystkie siły w budowę fałszywego self i odrzuci to, co nie jest zgodne z oczekiwaniami rodzica.
Drugi obraz to rodzic odczuwający zagrożenie i zazdrość, spowodowaną wyłaniającą się wspaniałością dziecka. Jeśli sam był gnębiony w dzieciństwie, to zacznie upokarzać także swoje dziecko, by nie dać mu tego, czego sam nie miał.
Zachowania kompensacyjne jednostki narcystycznej (duma, roszczeniowość, manipulacja i uprzedmiotowienie innych, koncentracja na sobie i wielkościowość) mają ją ochronić przed załamaniem, przed rozpaczliwymi emocjami, które pojawiają sie, gdy zdaje sobie ona sprawę z własnej fałszywości (podobnie jest w oralności - stan manii przechodzi w załamanie). Inni ludzie są potrzebni do potwierdzania kompensacyjnego self. Relacje z nimi opierają się tu głównie na kateksji narcystycznej - dorosła jednostka narcystyczna w wyniku narcystycznej kateksji będzie postrzegała innych nie takimi, jacy są, ale jacy według niej powinni być. Ludzie będą dla niej przykładami tego, co złe albo dobre, tego, co odrzuca, czego nie chce u samej siebie. Stają się obiektami i nieważne są ich potrzeby ani uczucia.
W relacjach z osobami znaczącymi jednostka narcystyczna będzie bezwarunkowo oczekiwała ich dostępności i wyrażała pretensje, złość albo po prostu zazdrość, związaną z aktywnością własną tych osób.
Będzie posługiwała się przeniesieniem w postaci fuzji**, np. brzydki mężczyzna z problemem narcystycznym będzie poszukiwał pięknej żony, która sprawi, że sam poczuje się piękny (zazwyczaj u osób na najniższym poziomie kontinuum rozwoju ego).
Podstawową decyzją skryptową jest: Coś we mnie takim, jakim jestem, jest nie w porządku. Muszę być wyjątkowy. Jednostka odrzuca jakąś część siebie, tłumi związane z tym uczucia smutku i złości, i wreszcie wkłada wszystkie siły w utrzymanie fałszywego self, które spotyka się z aprobatą otoczenia. Wymaga to ogromnej siły woli i rezygnacji z przyjemności uzykiwanej poprzez wyrażanie prawdziwego self. Przyjemność jest tutaj tylko chwilowa i sztuczna, gdy otoczenie potwierdzi fałszywy obraz jednostki. Taka "przyjemność" pozostawia po sobie niedosyt. Ponadto euforia, która wtedy się pojawia, ma charakter jedynie intelektualny i nie znajduje odniesienia w ciele. 
Utrata fałszywego self wzbudza lęk przed utratą obiektu miłości. Jest też równoznaczna z utratą możliwości manipulowania innymi i sprawowania kontroli nad otoczeniem.
Jednostka narcystyczna korzysta z form obrony charakterystycznych juz dla wcześniejszych etapów rozwojowych, czyli z zaprzeczenia, introjekcji, projekcji, inwersji, oraz z mechanizmów obronnych fazy ponownego zbliżenia, a więc rozszczepienia, wymuszania i acting - out.

Ekspresja energetyczna charakteru psychopatycznego***. Dwa typy cielesnej ekspresji:
- "psychopatia z przemieszczeniem w górę" - niedorozwinięcie w dolnej części ciała i nadmierny rozwój górnej
- "psychopata - kameleon"- brak oczywistych zmian w budowie ciała
Dla obu typów:
- blokada na poziomie miednicy (blokuje świadomość i seksualne rozładowanie), talii i przeponie
- podniesione ramiona i napięcie w obręczy barkowej
- napięcie w szyi (hamuje przepływ uczuć między głową a resztą ciała)
- napięcie w okolicach podstawy czaszki i oczu


* kateksja narcystyczna - obiekt (rodzic) w ten sposób katekowany staje się celem zaangażowania dziecka, które nie dostrzega jego własnej aktywności i życia. Jest zatem po to, by bezwarunkowo zaspokajać potrzeby dziecka i dać się "wykorzystać' dziecku w procesie kształtowania się jego odrębnego self.
** Kohut wyróżnia trzy rodzaje przeniesienia: w postaci fuzji (jak wyżej opisano), przeniesienie bliźniacze (bardziej rozwinięta forma, polega na uznawaniu przez jednostkę separacji z drugą osobą, ale jednocześnie zakładaniu, że są do siebie bardziej lub mniej podobne pod względem cech psychicznych, upodobań i filozofii zyciowej) oraz przeniesienie lustrzane (najbardziej rozwinięta forma, polega na wykorzystaniu drugiej osoby do potwierdzenia fałszywego self). Można zatem powiedzieć, że te trzy formy przeniesienia są formami idealizacji, do jakiej sięgają jednostki narcystyczne (w zależności od poziomu na kontinuum rozwoju), by pozyskać niezbędne im odzwiercierdlenie. 
*** inna nazwa dla charakteru narcystycznego (u Johnsona)

Na podstawie:
S.M. Johnson "Style charakteru"